Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao lại có nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, bị cuốn vào thế giới game đến mức khó tự thoát ra? Nghiện game online, một vấn đề xã hội nhức nhối, đang gây ra những hậu quả khôn lường cho sức khỏe, học tập và các mối quan hệ. Liệu đằng sau hành vi nghiện game có ẩn chứa những vấn đề về tâm lý? Bài viết này sẽ giúp bạn tìm câu trả lời.
1. Nghiện game online là gì?
Nghiện game online là một trong những rối loạn hành vi ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại, đặc biệt ở lứa tuổi thanh thiếu niên và người trưởng thành trẻ tuổi. Theo tiêu chuẩn chẩn đoán quốc tế ICD-11, nghiện game được mô tả là sự thất bại trong việc kiểm soát hành vi chơi game dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe tinh thần, các mối quan hệ xã hội và hiệu quả trong học tập, làm việc.
Người nghiện game thường xuyên cảm thấy thôi thúc mạnh mẽ để chơi game và khi không được thỏa mãn nhu cầu này, họ dễ rơi vào tình trạng cáu gắt, khó chịu. Đối với những người nghiện nặng, việc dừng chơi game trở nên khó khăn đến mức họ phải đánh đổi nhiều khía cạnh khác của cuộc sống để có thể tiếp tục chơi.
Tỷ lệ nghiện game online đã gia tăng đáng kể trong thập kỷ qua. Theo các nghiên cứu gần đây, tỷ lệ người nghiện game dao động từ 10% đến 15% trong số những người ở độ tuổi từ 15 đến 25, không phân biệt giới tính, nghề nghiệp hay nơi cư trú. Điều này cho thấy nghiện game không chỉ là một vấn đề của một nhóm đối tượng nhất định mà là một hiện tượng ảnh hưởng đến nhiều tầng lớp trong xã hội.
2. Nguyên nhân gây ra nghiện game online
Nghiện game online không chỉ xuất phát từ thói quen mà còn liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm tâm lý cá nhân và cơ chế sinh học của não bộ. Một trong những nguyên nhân chính khiến nhiều người dễ bị nghiện game là do sự kích thích của dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến cảm giác hưng phấn và khoan khoái.
Khi chơi game, đặc biệt là những trò chơi có tính chất cạnh tranh hoặc yêu cầu kỹ năng cao, người chơi sẽ trải nghiệm cảm giác thỏa mãn tạm thời khi đạt được mục tiêu trong game. Não bộ giải phóng dopamine để tạo ra cảm giác vui sướng này, khiến người chơi dần dần muốn chơi game nhiều hơn để tiếp tục cảm nhận sự thỏa mãn đó.
Ngoài ra, môi trường sống và ảnh hưởng từ bạn bè, gia đình cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hành vi chơi game. Những người sống trong môi trường ít gắn kết xã hội, hoặc có áp lực lớn trong học tập và công việc, dễ dàng tìm đến game như một hình thức trốn tránh thực tại và giảm căng thẳng.
3. Triệu chứng của nghiện game online
Người nghiện game online thường biểu hiện hai nhóm triệu chứng chính: triệu chứng giống nghiện heroin và triệu chứng trầm cảm. Dưới đây là những triệu chứng phổ biến:
Triệu chứng giống nghiện heroin
- Thèm chơi game: Người nghiện game thường có cảm giác thôi thúc mạnh mẽ khi không được chơi game. Họ luôn nghĩ đến game và dễ dàng mất tập trung trong các hoạt động khác.
- Chơi game liên tục không nghỉ: Những người nghiện thường dành nhiều giờ mỗi ngày để chơi game mà không thể dừng lại, kể cả khi họ nhận thức được rằng hành vi này đang ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của mình.
- Không kiểm soát được việc chơi game: Dù có ý định chơi game trong thời gian ngắn, nhưng người nghiện game lại không thể dừng lại đúng lúc và tiếp tục chơi trong nhiều giờ.
- Bỏ bê các công việc khác: Người nghiện thường bỏ qua các trách nhiệm cá nhân như học tập, công việc và thậm chí là các mối quan hệ gia đình để tập trung chơi game.
- Nói dối về thời gian chơi game: Để che giấu thói quen chơi game của mình, nhiều người nghiện game thường nói dối về lượng thời gian họ đã dành cho việc chơi game.
Triệu chứng trầm cảm
- Khí sắc trầm: Người nghiện game dễ rơi vào trạng thái trầm cảm, với biểu hiện khí sắc trầm suốt cả ngày. Điều này có thể biểu hiện qua nét mặt đơn điệu, buồn bã và sự giảm hứng thú trong các hoạt động khác.
- Mất hứng thú và sở thích: Ngoài việc mất đi các sở thích cũ như âm nhạc, thể thao, người nghiện game thường chỉ quan tâm đến việc chơi game.
- Rối loạn giấc ngủ và ăn uống: Người nghiện game thường có thói quen thức khuya để chơi game, dẫn đến thiếu ngủ. Họ cũng không quan tâm đến bữa ăn và thường ăn uống qua loa chỉ để có năng lượng chơi tiếp.
- Cảm giác vô dụng và ý nghĩ tự sát: Khi không đạt được kết quả như mong muốn trong game hoặc khi bị xã hội xa lánh, nhiều người nghiện game có xu hướng cảm thấy bản thân vô dụng và có ý nghĩ tự sát.
4. Tác hại của nghiện game online
Nghiện game online gây ra rất nhiều tác hại không chỉ về sức khỏe tinh thần mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và các khía cạnh khác của cuộc sống:
- Sức khỏe tâm thần: Những người nghiện game thường gặp các vấn đề về tâm lý như trầm cảm, rối loạn lo âu và cảm giác cô lập xã hội. Tình trạng này có thể dẫn đến các hành vi tự làm hại bản thân và thậm chí tự sát trong những trường hợp nghiêm trọng.
- Sức khỏe thể chất: Do thói quen ngồi lâu trước màn hình, người nghiện game thường gặp các vấn đề về cột sống, thị lực và béo phì. Ngoài ra, việc thiếu ngủ và ăn uống thất thường cũng dẫn đến suy giảm sức khỏe thể chất.
- Mối quan hệ xã hội: Người nghiện game thường bỏ bê gia đình, bạn bè và các mối quan hệ xã hội quan trọng khác, dẫn đến tình trạng cô lập và thiếu kết nối với cộng đồng.
- Tài chính: Nhiều người nghiện game tiêu tốn rất nhiều tiền để mua các thiết bị chơi game, nâng cấp phần cứng và phần mềm. Một số người thậm chí phải vay nợ hoặc thực hiện các hành vi phạm pháp để có tiền chơi game.
5. Phương pháp chẩn đoán nghiện game online
Chẩn đoán nghiện game online là một quá trình quan trọng để xác định xem một người có mắc chứng nghiện game hay không, từ đó đưa ra các biện pháp điều trị phù hợp.
Để chẩn đoán một người nghiện game online, có thể sử dụng bộ câu hỏi chẩn đoán nhanh với 14 câu hỏi hoăc Tiêu chuẩn chẩn đoán trong nghiên cứu của PGS.TS.BS tâm lý Bùi Quang Huy.
Tiêu chuẩn chẩn đoán Game online
Theo nghiên cứu của Bùi Quang Huy (2012), một người được coi là nghiện game online nếu thỏa mãn hai tiêu chí chính:
Thời gian chơi game: Người chơi game online ít nhất 4 giờ mỗi ngày trong thời gian trên 1 tháng. Đây là tiêu chí cơ bản để bắt đầu đánh giá một người có thể bị nghiện game hay không.
Triệu chứng đi kèm: Người nghiện game online cần phải có ít nhất 2 trong số các triệu chứng sau:
Người nghiện phải có ít nhất 2 trong số các triệu chứng sau đây:
- Thèm chơi game: Luôn cảm thấy thôi thúc mạnh mẽ và mong muốn chơi game mọi lúc, ngay cả khi đang không ngồi trước máy tính.
- Chơi game liên tục không nghỉ: Người chơi game liên tục trong nhiều giờ, không thể tự kiểm soát hoặc giới hạn thời gian chơi.
- Không kiểm soát được việc chơi game: Dù đã có ý định ngừng chơi sau một khoảng thời gian ngắn, họ vẫn tiếp tục chơi trong nhiều giờ.
- Mất thời gian cho chơi game: Tiêu tốn rất nhiều thời gian chỉ để chơi game, làm ảnh hưởng đến các hoạt động khác trong cuộc sống.
- Bỏ bê các công việc khác: Bỏ qua các công việc học tập, làm việc hoặc trách nhiệm trong gia đình để chơi game.
- Che giấu các cảm giác khó chịu bằng cách chơi game: Sử dụng việc chơi game như một phương tiện để trốn tránh các vấn đề tâm lý, cảm xúc khó chịu.
- Nói dối về thời gian chơi game: Thường xuyên nói dối về thời gian chơi game với gia đình hoặc bạn bè để che giấu mức độ nghiện.
- Sử dụng sai về tiền bạc: Tiêu tốn nhiều tiền để mua thiết bị, nâng cấp phần cứng hoặc phần mềm phục vụ cho việc chơi game.
- Có các triệu chứng giống trầm cảm: Người chơi có các dấu hiệu như khí sắc trầm, mất hứng thú với các hoạt động khác ngoài chơi game.
Test chẩn đoán nhanh nghiện game online
Một phương pháp khác để chẩn đoán nghiện game online là sử dụng bộ câu hỏi chẩn đoán nhanh, bao gồm 14 câu hỏi. Người trả lời phải hoàn thành trong 3 phút và trả lời đúng hoặc sai cho mỗi câu hỏi. Nếu có trên 7 mục chọn đúng, khả năng cao họ đã mắc nghiện game online.
6. Điều trị nghiện game online
Điều trị nghiện game online rất khó khăn vì máy tính và thiết bị công nghệ đã trở nên phổ biến. Do đó, quá trình cai nghiện game cần tuân theo các nguyên tắc cơ bản sau:
- Ngừng hoàn toàn việc chơi game: Đây là bước quan trọng nhất trong điều trị nghiện game online. Người nghiện phải từ bỏ hoàn toàn việc tiếp xúc với các thiết bị điện tử phục vụ cho việc chơi game.
- Cắt cơn nghiện bằng thuốc hoặc sốc điện: Các phương pháp điều trị bằng thuốc an thần và chống trầm cảm, hoặc trong một số trường hợp nghiêm trọng, có thể sử dụng sốc điện để giúp người nghiện thoát khỏi trạng thái lệ thuộc vào game.
- Điều trị củng cố chống tái phát: Đây là quá trình điều trị lâu dài nhằm ngăn chặn việc người nghiện tái phát hành vi chơi game.
Dưới đây là các phác đồ điều trị cụ thể cho chứng nghiện game online:
Giai đoạn tấn công
Giai đoạn tấn công kéo dài từ 4 đến 6 tuần, với hầu hết người nghiện cần phải điều trị tại bệnh viện hoặc cơ sở chuyên khoa tâm thần có đủ điều kiện.
Tuần 1:
- Olanzapin 10mg: 2 viên mỗi ngày (sáng 1 viên, tối 1 viên).
- Mirtazapin 30mg: 1 viên vào buổi tối.
- Lexomil 6mg: 2 viên mỗi ngày (sáng 1 viên, tối 1 viên).
Tuần 2:
- Olanzapin 10mg: 2 viên mỗi ngày (sáng 1 viên, tối 1 viên).
- Mirtazapin 30mg: 1 viên vào buổi tối.
- Lexomil 6mg: giảm liều còn 1/2 viên mỗi ngày (sáng 1/4 viên, tối 1/4 viên).
Tuần 3:
- Olanzapin 10mg: 2 viên mỗi ngày (sáng 1 viên, tối 1 viên).
- Mirtazapin 30mg: 1 viên vào buổi tối.
- Lexomil 6mg: 1/4 viên vào buổi tối.
Tuần 4:
- Olanzapin 10mg: 2 viên mỗi ngày (sáng 1 viên, tối 1 viên).
- Mirtazapin 30mg: 1 viên vào buổi tối.
Lưu ý: Các loại thuốc khác như Risperidon, Quetiapin hoặc Aripiprazol có thể thay thế Olanzapin. Thuốc chống trầm cảm Mirtazapin cũng có thể được thay thế bằng các loại thuốc khác như Anafranil, Amitriptyline, Sertraline, Paroxetine hoặc Escitalopram.
Sốc điện có thể được chỉ định trong những trường hợp nghiện game lâu ngày hoặc tái nghiện nhiều lần. Quá trình sốc điện thường kéo dài từ 8 đến 12 liệu trình và được kết hợp với điều trị củng cố bằng thuốc an thần và thuốc chống trầm cảm.
Xem thêm: Các cách chữa bệnh tâm thần hiệu quả
Giai đoạn điều trị củng cố
Giai đoạn điều trị củng cố kéo dài tối thiểu 6 tháng, bao gồm việc duy trì điều trị bằng thuốc và thực hiện các liệu pháp tâm lý-xã hội.
Điều trị bằng thuốc:
- Olanzapin 10mg: 1 viên mỗi ngày (uống vào buổi tối).
- Mirtazapin 30mg: 1 viên mỗi ngày (uống vào buổi tối).
Các liệu pháp tâm lý-xã hội:
Bên cạnh việc điều trị bằng thuốc, các liệu pháp tâm lý và xã hội cũng cần được kết hợp để giúp người nghiện thoát khỏi tình trạng phụ thuộc vào game online. Cụ thể gồm:
- Từ bỏ internet: Người nghiện cần chấm dứt hoàn toàn việc sử dụng máy tính, điện thoại thông minh và các thiết bị có kết nối internet để tránh bị tái phát nghiện.
- Tăng cường hoạt động thể chất và văn hóa: Tham gia các hoạt động như thể thao, đọc sách, tham quan, hoặc các hoạt động văn hóa để giữ cho bản thân bận rộn và tránh cảm giác thèm chơi game.
- Lao động chân tay đơn điệu: Một số công việc lặp đi lặp lại và bận rộn, như công nhân dây chuyền sản xuất, có thể giúp người nghiện duy trì trạng thái hoạt động và giảm nguy cơ tái phát nghiện.
7. Một số câu hỏi thường gặp
Dưới đây là phần giải đáp của chuyên gia về một số câu hỏi thường gặp xung quanh tình trạng nghiện game online.
Nghiện game online có chữa được không?
Có, nghiện game online hoàn toàn có thể chữa được nếu có sự can thiệp kịp thời từ gia đình, bác sĩ và các chuyên gia tâm lý. Quá trình điều trị cần tuân thủ nghiêm ngặt các phương pháp đã được chỉ định.
Nghiện game online có phải là một rối loạn tâm lý chính thức không?
Đúng. Nghiện game online đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa vào danh mục các rối loạn hành vi trong Bảng phân loại bệnh quốc tế (ICD-11) với tên gọi "rối loạn chơi game".
Có cách nào để ngăn ngừa nghiện game online không?
Cách ngăn ngừa tốt nhất là quản lý thời gian chơi game, tham gia các hoạt động thể chất và ngoài trời, và duy trì sự kết nối xã hội. Hạn chế tiếp xúc với thiết bị điện tử và đặt ra các quy tắc rõ ràng về thời gian chơi cũng là biện pháp hiệu quả.
Liệu nghiện game online có thể tái phát sau khi điều trị không?
Có. Tái phát là một rủi ro phổ biến sau khi điều trị nghiện game online, đặc biệt nếu người nghiện không thay đổi lối sống và tiếp tục tiếp xúc với các thiết bị chơi game. Điều trị củng cố và giám sát liên tục có thể giúp ngăn ngừa tái phát.
Có phải tất cả những người chơi game đều có nguy cơ nghiện game online không?
Không phải tất cả những người chơi game đều sẽ nghiện. Nghiện game xảy ra khi người chơi mất kiểm soát việc chơi game và gặp phải những hậu quả tiêu cực. Nhiều người có thể chơi game với mức độ hợp lý mà không bị nghiện.
Người nghiện game có thể tự cai nghiện mà không cần sự giúp đỡ chuyên nghiệp không?
Tự cai nghiện game là rất khó khăn vì nghiện game thường đi kèm với các vấn đề tâm lý phức tạp. Sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý và gia đình là cần thiết để người nghiện có thể thành công trong việc cai nghiện.
Có cách nào để kiểm soát thời gian chơi game một cách hiệu quả không?
Để kiểm soát thời gian chơi game, người chơi cần đặt ra giới hạn thời gian cụ thể mỗi ngày, sử dụng các ứng dụng quản lý thời gian, và thay thế thời gian chơi game bằng các hoạt động lành mạnh khác như thể dục, đọc sách, hoặc tham gia các hoạt động xã hội.
Nghiện game online là một vấn đề đáng báo động, đòi hỏi sự quan tâm của cả gia đình và xã hội. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải vấn đề này, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ kịp thời để tránh những hệ lụy đáng tiếc.
