Rối loạn nhân cách ái kỷ là căn bệnh nguy hiểm và có thể bắt gặp ở bất kỳ một cá nhân nào đó với nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh khác nhau. Vậy rối loạn nhân cách ái kỷ là bệnh gì? nguyên nhân, tác hại cách phòng tránh và phương pháp điều trị bệnh là gì?... Bài viết sau đây sẽ giải thích giúp bạn. Đừng bỏ qua nó nhé.
1. Bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ là gì?
Bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ (tên tiếng Anh là personality narcissism disorders) là một dạng rối loạn nhân cách rất phức tạp và khá hiếm gặp với các đặc trưng chủ yếu là hội chứng yêu bản thân quá độ đến mức tiêu cực và luôn nâng cao quá đà các giá trị của bản thân.
Rối loạn nhân cách ái kỷ là một chứng bệnh khá hiếm gặp ở cả Việt Nam và trên toàn thế giới. Theo thống kê của các hiệp hội về bệnh tâm lý toàn cầu, bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ có tỷ lệ mắc thấp nhất trong số tất cả các bệnh tâm lý được biết đến.
Tỉ lệ mắc bệnh chỉ chiếm khoảng 2% trên tổng dân số trên toàn thế giới. Tuy nhiên, con số này có xu hướng tăng dần qua các năm bởi các nguyên nhân trực tiếp và gián tiếp từ cuộc sống hiện đại phát triển của con người.
2. Dấu hiệu bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ
Bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ là một bệnh tâm lý dễ bị bỏ qua do không có các triệu chứng đặc trưng cụ thể để xác định. Các biểu hiện của bệnh thường dễ bị nhầm lẫn với các rối loạn tâm lý thông thường khác của con người ở một số giai đoạn nhất định của cuộc đời.
Thống kê cho thấy, tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới nhiều hơn so với nữ giới. Bệnh thường xuất hiện ở lứa tuổi thiếu niên trở lên.
Các triệu chứng thường bắt gặp ở người mắc bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ là:
- Người bệnh thường có các phản ứng quá khích với những lời góp ý về bản thân họ hoặc cảm thấy xấu hổ, mất mặt nặng nề nếu bị nhận xét hoặc phê phán
- Luôn có ý tưởng hoặc hành vi lợi dụng mọi người xung quanh để nâng giá trị của bản thân lên
- Có thái độ tự tin thái quá, thổi phồng, phóng đại sự thật về bản thân và tài năng của mình
- Làm mọi cách để nhận được sự chú ý và tán tụng của mọi người xung quanh
- Thường xuyên coi thường, bỏ qua những lời nhận xét và thái độ, tình cảm, ý kiến của người khác. Không có sự thấu hiểu, đồng cảm với những hoàn cảnh khác trong cuộc sống
- Coi bản thân là trung tâm và tự nghĩ người khác phải làm đủ mọi cách để được bản thân mình quan tâm. Luôn ảo tưởng về thành tích của bản thân hoặc bị suy sụp tiêu cực khi bị thất bại
3. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh
Hiện nay, theo các nghiên cứu về bệnh tâm lý nói chung và rối loạn nhân cách ái kỷ nói riêng, các chuyên gia vẫn chưa tìm ra được chính xác nguyên nhân gây ra bệnh.
Tuy nhiên, các nhà tâm lý học cho biết, các yếu tố sau đây có thể coi là các nguyên nhân nhân ra bệnh vì nó có ảnh hưởng đáng kể đến tình trạng bệnh như:
- Yếu tố di truyền: Đây được coi là nhân tố cốt lõi nhất.
- Hành vi hàng ngày của bố mẹ và người thân trong gia đình: Khi cha mẹ không quan tâm, chăm sóc trẻ hoặc thậm chí là ngược đãi, hành hạ, sỉ nhục… thì có thể dẫn đến tình trạng rối loạn tâm lý này.
- Môi trường xung quanh: Khi con em đặt thành tựu nhỏ thì người thân luôn có xu hướng phóng đại, thổi phồng lên và nâng cao giá trị của trẻ quá mức. Hoặc ngược lại, hành vi phê phán, trách phạt, phủ nhận nặng nề khi các em gặp thất bại, khó khăn cũng có thể gây ảnh hưởng đến tâm sinh lý của trẻ nhỏ.
Tuy vậy, ngay cả khi không có các yếu tố nguy cơ gây ra bệnh kể trên thì vẫn có thể dẫn đến bệnh ở mọi người ở các lứa tuổi khác nhau. Chính vì vậy mà cần phải tham khảo sự tư vấn từ các chuyên gia tâm lý.
4. Phòng tránh bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ
Bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ là một bệnh tâm lý khá khó điều trị, chính vì thế mà mỗi chúng ta nên biết các biện pháp cải thiện để tránh dẫn đến bệnh lý trầm trọng. Xin mời các bạn đọc cùng tham khảo các cách để phòng tránh bệnh dưới đây:
- Thay đổi và luyện tập cho bản thân mình một thói quen sinh hoạt lành mạnh và cân bằng nhất. Đơn giản nhất là hãy cố gắng giữ cho bản thân thái độ cởi mở, đối xử hòa nhã, chân thành với mọi người.
- Dành thời gian tìm hiểu về các dấu hiệu, triệu chứng của bệnh tâm lý từ đó liên hệ với các biểu hiện của bản thân để có cách giải quyết sớm nhất có thể.
- Điều chỉnh công việc, cuộc sống, học tập một cách khoa học và lành mạnh. Hạn chế tối đa áp lực cho bản thân đặc biệt là căng thẳng về mặt thành tích và danh tiếng.
- Có thể tìm hiểu và vận động nhẹ nhàng hoặc theo cường độ phù hợp với khả năng của bản thân. Các loại hình và môn thể thao thường được nhiều người lựa chọn nhất là: Yoga, thể dục nhịp điệu, bơi lội, chạy bộ,...
- Khi nhận thấy bản thân có các thái độ và hành vi có thể gây nguy hại đến người khác thì nên chủ động đến gặp chuyên gia tâm lý để được cho lời khuyên và cách xử lý kịp thời.
5. Tác hại của bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ
Bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ là bệnh tâm lý khá nguy hiểm và chưa có phương pháp điều trị dứt điểm. Rối loạn này có thể gây ra nhiều bất lợi cho cuộc sống và mọi chuyện của người bệnh cũng như toàn thể cộng đồng xung quanh.
Ảnh hưởng tới công việc
- Người bệnh thường luôn muốn được mọi người tung hô và công nhận sự thành công. Do đó, bệnh nhân thường đặt ra các mục tiêu giành lấy sự tán thưởng của mọi người trong mọi việc làm. Hậu quả là căng thẳng và áp lực cao thường xuyên xuất hiện và có thể gây giảm hiệu quả công việc.
Ảnh hưởng tới cuộc sống sinh hoạt
- Khi một người luôn tự yêu bản thân mình một cách thái quá, coi cái tôi của mình luôn đúng và yêu cầu mọi người tôn vinh thì sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới các mối quan hệ trong cuộc sống.
- Người mắc bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ thường coi thường người khác, luôn hạ thấp đối phương để nâng cao giá trị của bản thân, do đó, họ thường khó hoà nhập với cộng đồng.
Ảnh hưởng tới sức khỏe và tâm sinh lý
- Người bệnh luôn ở trạng thái tinh thần bất ổn và để tâm tới những phán xét của người khác đối với mình đến mức ám ảnh. Luôn đặt nặng và áp lực cho chính bản thân để giữ gìn hình ảnh “đẹp” trong mắt cộng đồng.
6. Khám bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ
Rối loạn nhân cách ái kỷ là bệnh tâm lý thường dễ bị lãng quên vì bệnh nhân thường rất hiếm khi tự nhận là bản thân mắc bệnh. Do bệnh không có các triệu chứng cụ thể rõ ràng và đặc trưng nên khi khám bệnh bác sĩ thường căn cứ vào các triệu chứng và hành vi của người bệnh là chủ yếu.
Sau khi hỏi về tiền sử bệnh lý về tâm thần, tâm lý trong gia đình và dòng họ, các nhà tâm lý học thường khéo léo đặt vấn đề để người bệnh sẵn lòng và tự nguyện chia sẻ câu chuyện của bản thân.
Từ các triệu chứng và dấu hiệu xuất hiện ở người bệnh, các bác sĩ tâm lý và tâm thần căn cứ để chẩn đoán bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ nếu có trên 4 biểu hiện dưới đây:
- Tự cao: Người bệnh luôn có ý nghĩ bản thân họ tài giỏi và giá trị của họ luôn luôn vượt trên người xung quanh.
- Quá để tâm vào kết quả của công việc, tình yêu, mối quan hệ trong xã hội.
- Luôn có ảo tưởng rằng phải thân phải được kết nối với những điều lớn lao, cao cả và vĩ đại nhất.
- Lợi dụng người khác để đạt được kết quả tốt cho bản thân mình bằng mọi cách.
- Ám ảnh về quyền lực và địa vị, sắc đẹp, tài sản.
- Ghen tị với người khác và luôn giữ suy nghĩ rằng bản thân bị mọi người ghen tị, đố kỵ
Ngoài ra, bác sĩ còn có thể căn cứ vào các dấu hiệu xuất hiện từ giai đoạn trưởng thành của bệnh nhân cũng như các biểu hiện trong các mối quan hệ với môi trường.
7. Điều trị bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ
Bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ là bệnh tâm lý phức tạp và khó điều trị. Một trong những nguyên nhân là do người bệnh không tự nhận bản thân mình mắc bệnh và luôn có xu hướng nghĩ người khác ghen tị với mình nên mới suy đoán bản thân mình bị bệnh.
Chính vì vậy, điều trị bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ cần bác sĩ chuyên môn cao và có kinh nghiệm để khai thác tối ưu các đặc điểm bệnh lý của người bệnh.
7.1. Tâm lý trị liệu
Liệu pháp chữa bệnh bằng tâm lý trị liệu luôn là biện pháp được ưu tiên và có hiệu quả cao nhất trong việc điều trị bệnh.
Khi áp dụng điều trị bệnh bằng liệu pháp tâm lý, bác sĩ và chuyên gia chú tâm và chuyên nghiệp cũng như thể hiện sự đồng cảm của bản thân với những tình huống của bệnh nhân.
Bên cạnh sự tác động từ chuyên gia tâm lý, người nhà bệnh nhân cũng cần chú ý phối hợp tích cực về mặt tâm lý cho người bệnh.
Người thân nên quan tâm, chăm sóc, chủ động nói chuyện, tâm sự và chia sẻ mọi chuyện để giúp bệnh nhân cải thiện mối quan hệ với cộng đồng xung quanh. Bởi vì khi cởi mở chia sẻ và yêu quý con người xung quanh thì bệnh nhân sẽ cảm nhận được sự yêu thương từ người khác và ít khi ghen ghét, đố kỵ.
7.2. Điều trị bằng thuốc
Đối với bệnh nhân mắc rối loạn nhân cách ái kỷ, bác sĩ thường ít khi sử dụng thuốc để điều trị chính mà thường sử dụng liệu pháp tâm lý là yếu tố trọng tâm.
Tuy nhiên, khi bệnh nhân có các triệu chứng kèm theo liên quan đến thần kinh, tâm thần ảnh hưởng tới cuộc sống thì việc sử dụng các loại thuốc uống để hạn chế các biểu hiện đó là hợp lý.
Các loại thuốc thường được kê cho bệnh nhân rối loạn nhân cách ái kỷ là:
- Thuốc chống trầm cảm đối với người bệnh có xu hướng khép kín bản thân lại
- Các loại thuốc giúp nâng cao sức đề kháng, giảm căng thẳng, áp lực
- Thuốc chống hưng cảm
7.3. Các phương pháp điều trị thay thế
Khi việc sử dụng liệu pháp tâm lý kèm sử dụng các thuốc chống trầm cảm hoặc giảm hưng phấn không đem lại kết quả khả quan thì lựa chọn kết hợp các biện pháp điều trị sau đây nhằm mục đích nâng cao hiệu quả điều trị bệnh:
Liệu pháp điều trị hành vi biện chứng (hay còn gọi là DBT)
Đây là liệu pháp trị bệnh sử dụng các chánh niệm để giúp cho người bệnh kiểm soát, làm chủ được cảm xúc và trạng thái tâm lý của bản thân. Liệu pháp này dạy cho bệnh nhân các kỹ năng thiết thực nhằm mục đích:
- Kiểm soát tối đa các cảm xúc quá khích hoặc tổn thương lớn.
- Giảm thiểu nhiều nhất các hành vi của bệnh nhân mà có thể gây hại cho chính bản thân họ và cộng đồng.
- Giúp người bệnh có thể từng bước cải thiện các mối quan hệ với mọi người xung quanh.
Liệu pháp hành vi nhận thức
- Phương pháp này có tác dụng hỗ trợ người mắc bệnh tâm lý tiêu cực thay đổi những hành vi và nhận thức nhờ những tác động từ các vấn đề cốt lõi và có ý nghĩa.
- Liệu pháp hành vi nhận thức giúp giảm đáng kể các hành vi gây hại cho cá nhân và cộng đồng, đồng thời giảm nhiều triệu chứng của bệnh.
8. Khám và điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ ở đâu?
Bệnh rối rối loạn nhân cách ái kỷ nếu không được chẩn đoán và đưa ra phương pháp điều trị hợp lý, kịp thời thì có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của cả người bệnh và mọi người xung quanh.
Vì vậy khi thấy bản thân hay những người thân xung quanh mình có những triệu chứng bất thường về mặt tâm lý thì cần đến những cơ sở uy tín để khám và có chẩn đoán chính xác về bản thân nhé.
Khi bạn đang sinh sống tại Hà Nội hay những khu vực lân cận thì có thể đến các cơ sở sau để khám bệnh về tâm thần, tâm lý:
- Bệnh viện Bạch Mai. Địa chỉ: Số 78, đường Giải Phóng, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội.
- Bệnh viện tâm thần Hà Nội. Địa chỉ: Số 478 đường Nguyễn Văn Linh, Sài Đồng, Long Biên, Hà Nội.
- ...
Còn nếu bạn sinh sống tại TP.HCM hay các vùng lân cận TP HCM thì có thể đến các cơ sở sau;
- Bệnh viện tâm thần thành phố Hồ Chí Minh. Địa chỉ: Số 766 đường Võ Văn Kiệt, Phường 1, Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
- Bệnh viện Đại học Y dược thành phố Hồ Chí Minh. Địa chỉ: Hồng Bàng, Quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
- ...
Rối loạn nhân cách ái kỷ là bệnh tâm thần hiếm gặp và khá phức tạp. Người bệnh và cả những người thân của họ cần phải hiểu rõ về các đặc điểm và diễn biến tình trạng bệnh để có thể kịp thời xử lý trong các tình huống khác nhau.
Bài viết hy vọng với những thông tin rất cơ bản ở trên về bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ, bạn đọc có thể thu được cho bản thân những vấn đề cốt lõi để lưu tâm.
