Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế là một trong những loại rối loạn nhân cách được đặc trưng bởi sự cầu toàn, nguyên tắc hóa, quá bận tâm đến chi tiết mà bỏ qua mục tiêu chính. Vậy bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế là bệnh gì, có chữa khỏi được không? Bài viết xin mời quý bạn đọc cùng tìm hiểu các thông tin cơ bản nhất về bệnh.
1. Bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế là gì?
Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế (tiếng anh là Obsessive Compulsive Personality Disorder - OCPD) là một chứng rối loạn nhân cách được đặc trưng bởi sự cầu toàn, tính ngăn nắp, trật tự, quy tắc và chủ nghĩa hoàn hảo.
Chính vì thế, những người này rất sợ mắc sai lầm, suy tính cẩn thận và hay lí luận, hệ quả là lưỡng lự, không dám làm. Họ luôn áp đặt các tiêu chuẩn của mình lên môi trường xung quanh. Điều đó khiến họ gặp khó khăn trong việc giao tiếp, hòa hợp với mọi người.
Theo thống kê, rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế thường phổ biến hơn ở nam giới. Tỉ lệ nam giới mắc bệnh gấp đôi so với nữ giới. So với tổng dân số nói chung chiếm khoảng 2,1 - 7,9%.
Cũng giống như hầu hết các rối loạn nhân cách khác, cường độ bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế thường sẽ giảm theo tuổi tác.
2. Sự khác nhau giữa OCPD và OCD (rối loạn ám ảnh cưỡng chế)
Rối loạn nhân cách rối loạn ám ảnh cưỡng chế và rối loạn ám ảnh cưỡng chế là hai rối loạn tâm thần riêng biệt nhưng chúng lại có nhiều đặc điểm chung khiến cho nhiều người bị nhầm lẫn và cũng gây khó khăn trong việc chẩn đoán của các bác sĩ.
Vì vậy, để phân biệt hai chứng rối loạn này bạn nên lưu ý những điểm sau:
Sự hiện diện của nỗi ám ảnh hoặc sự bắt buộc
- Những người mắc chứng OCD thường có các biểu hiện của những ám ảnh hay một ý nghĩ hoặc ý tưởng vô lý liên tục lặp đi lặp lại mà họ không kiểm soát được nhưng lại không thể ngừng suy nghĩ về nó.
- Những hành vi đó có xuất hiện cùng nhau hoặc riêng lẻ và gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
- Đối với OCPD các đặc điểm, tính cách của người bệnh không bị chỉ đạo bởi những suy nghĩ không kiểm soát được hay các hành vi không hợp lý, lặp đi lặp lại.
- Họ không gặp bất kỳ vấn đề nào về lối suy nghĩ mà thay vào đó họ cảm thấy thoải mái trong suy nghĩ và tin rằng mình đang làm đúng.
Cảm xúc về hành vi hay suy nghĩ ám ảnh
- Những người mắc OCD thường cảm thấy đau khổ về mặt bản chất của các hành vi hay suy nghĩ của chính mình.
- Họ sẵn sàng chấp nhận việc họ cần được điều trị vì suy nghĩ của họ có thể khiến họ cảm thấy mệt mỏi, tội lỗi và họ nghĩ rằng tình trạng của họ có thể gây ảnh hưởng đến người khác.
- Ngược lại với đó, những người mắc chứng OPCD lại tin rằng những hành động của mình là có mục đích và là đúng đắn, không cần điều trị.
Sự xung đột trong các mối quan hệ
- Một người mắc chứng OCPD thường tỏ ra cực kỳ nghiêm khắc và không bao giờ chịu khuất phục trước bất kỳ một điều gì. Đặc điểm tính cách của những người này khiến họ xảy ra các vấn đề, xung đột với bạn bè, gia đình. Người bệnh luôn nghĩ những người đó đang cư xử không hợp lý và dẫn đến xung đột.
- Khác với đó, những người mắc chứng OCD có gây thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ vì những lý do khác. Nó cản trở khả năng làm việc, nói chuyện của người bệnh với các mối quan hệ xung quanh.
3. Dấu hiệu bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế
Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế là một loại của rối loạn nhân cách phổ biến với tính kiểm soát, chủ nghĩa hoàn hảo xuất hiện khi trưởng thành sớm. Dấu hiệu bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế gồm các nhóm sau.
Luôn để tâm về chi tiết, tuân thủ quy tắc nghiêm ngặt
- Những người mắc chứng bệnh OCPD thường bận tâm, để ý tỉ mỉ đến các chi tiết các sự việc xảy ra xung quanh họ. Đồng thời, họ luôn đòi hỏi mọi việc phải thật hoàn hảo và họ luôn tin rằng họ có khả năng kiểm soát được những thứ xung quanh.
Luôn đòi hỏi sự cầu toàn một cách thái quá
- Cầu toàn thái quá chính là tính đặc trưng của những người mắc bệnh OCPD, họ luôn tuân thủ một sự kỷ luật quá đáng và luôn bận tâm nhiều về những quy trình, các thủ tục hay quy tắc.
- Họ dành phần lớn thời gian và công sức của bản thân để thực hiện kế hoạch đã đề ra hay nghiên cứu những sự việc một cách chi tiết nhưng do tính cầu toàn dẫn đến cho họ gặp trắc trở khi hoàn thành một việc nào đó. Hơn nữa, những đối tượng mắc OPCD rất ghét sự mạo hiểm và tính bốc đồng.
Dành quá nhiều thời gian cho công việc mà mất cân bằng trong cuộc sống
- Người mắc phải chứng OCPD sẽ dành nhiều thời gian hơn để làm việc mà bỏ quên thời gian dành cho việc thư giãn, giải trí.
- Nếu có tìm đến những việc này thì cũng chỉ tìm kiếm việc cải thiện các hoạt động đó mà thôi. Họ thường rất ít bạn bè, các mối quan hệ trong cuộc sống thường rất hạn chế.
Cẩn trọng quá mức
- Người mắc OCPD còn được nhận biết thông qua tính thận trọng, cân nhắc quá mức. Họ xem xét, kiểm tra mọi việc đã, đang, sẽ làm nhiều lần như một thói quen, lặp đi lặp lại nhưng cảm giác không yên tâm và tin tưởng điều đó.
Luôn những giữ lại vật không cần thiết
- Người OCPD có những sở thích cầu kỳ như luôn giữ những đồ vật vô dụng và không có giá trị gì cho bản thân mình. Theo họ lý giải các món vật này có thể dùng đến trong tương lai.
Ôm đồm công việc, khó ra quyết định
- Người bị OCPD không bao giờ giao công việc của họ cho người khác, vì cho rằng người khác không thể đáp ứng được hết tiêu chuẩn họ đặt ra. Vì vây, họ thường ồm đồm tất cả các công việc, khiến hiệu suất công việc không được hoàn thành.
Tiết kiệm, dè sẻn quá mức
- Về vấn đề chi tiêu, người OCPD thường cân nhắc, băn khoăn rất lâu. Nhiều khi, họ tiết kiệm tiền quá mức.
Cứng nhắc, cố chấp trong suy nghĩ hành động
- Những triệu chứng của OCPD làm cho tính tình họ trở nên cứng nhắc, cố chấp trong từng suy nghĩ, việc làm hàng ngày. Họ luôn cho mình đúng và không thích mọi người nghi ngờ những việc họ đề ra.
4. Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây bệnh
Hiện nay, theo các nghiên cứu về bệnh rối loạn nhân cách nói chung và rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế nói riêng, các chuyên gia vẫn chưa tìm ra được chính xác nguyên nhân gây ra bệnh.
Tuy nhiên, các nhà tâm lý học cho biết, các yếu tố sau đây có thể coi là các nguyên nhân nhân ra bệnh vì nó có ảnh hưởng đáng kể đến tình trạng rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế:
Gen và di truyền
- Bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế chịu ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền. Theo các kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, gen sẽ ảnh hưởng từ 45 - 65% những cặp sinh đôi trẻ em và 27 - 47% cho những cặp sinh đôi trưởng thành.
- Có thể lý giải rằng người mắc OCPD mà có anh/ chị/ em sinh đôi thì những người này có khả năng mắc bệnh cao hơn người ngoài.
- Yếu tố di truyền còn được chỉ ra qua trường hợp sinh đôi cùng trứng và sinh đôi khác trứng. Nếu như hai người sinh đôi cùng trứng thì sẽ cho tỉ lệ mắc bệnh rất cao từ 80 - 87%, còn trường hợp sinh đôi khác trứng chỉ ở mức trung bình từ 47 - 50%.
Tính cách
- Xét về tính cách thì những người có tính cầu toàn thường dễ mắc phải căn bệnh này. Tuy nhiên, không thể nhận xét rằng ai có tính cầu toàn đều sẽ mắc chứng rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế.
5. Phòng tránh bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế
Bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế là một bệnh tâm lý khá khó điều trị, chính vì thế mà mỗi chúng ta nên biết các biện pháp cải thiện để tránh dẫn đến bệnh lý trầm trọng. Xin mời các bạn đọc cùng tham khảo các cách để phòng tránh dưới đây:
- Thay đổi và luyện tập cho bản thân mình một thói quen sinh hoạt lành mạnh và cân bằng nhất. Đơn giản nhất là hãy cố gắng giữ cho bản thân thái độ cởi mở, đối xử hòa nhã, chân thành với mọi người.
- Dành thời gian tìm hiểu về các dấu hiệu, triệu chứng của bệnh tâm lý từ đó liên hệ với các biểu hiện của bản thân để có cách giải quyết sớm nhất có thể.
- Điều chỉnh công việc, cuộc sống, học tập một cách khoa học và lành mạnh. Hạn chế tối đa áp lực cho bản thân đặc biệt là căng thẳng về mặt thành tích và danh tiếng.
- Có thể tìm hiểu và vận động nhẹ nhàng hoặc theo cường độ phù hợp với khả năng của bản thân. Các loại hình và môn thể thao thường được nhiều người lựa chọn nhất là: Yoga, thể dục nhịp điệu, bơi lội, chạy bộ,...
6. Tác hại của bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế
Bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế là bệnh tâm lý khá phức tạp và chưa có phương pháp điều trị dứt điểm. Rối loạn này có thể gây ra nhiều bất lợi cho cuộc sống và mọi chuyện của người bệnh cũng như toàn thể cộng đồng xung quanh.
Ảnh hưởng tới công việc
- Người bị OCPD thường luôn áp đặt những tiêu chuẩn của mình lên mọi người và yêu cầu mọi người tuân theo. Do đó, bệnh nhân thường xem xét, cứng nhắc, bận tâm nhiều đến yếu tố chi tiết.
- Hậu quả là khiến người bệnh căng thẳng và áp lực cao thường xuyên xuất hiện và có thể gây giảm hiệu quả công việc, lưỡng lự, công việc không hoàn thành.
Ảnh hưởng tới cuộc sống sinh hoạt
- Khi một người luôn tự cho mình là đúng một cách thái quá và yêu cầu mọi người tuân theo những tiêu chuẩn đó thì sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới các mối quan hệ trong cuộc sống.
- Người mắc rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế thường không tin tưởng người khác. Vì thế, họ thường cô độc, gò bó, khó hòa nhập với cộng đồng.
- Không những thế những người xung quanh họ cũng bị ảnh hưởng theo vì người bệnh luôn cảm thấy những người xung quanh mình không thể đáp ứng được các mong muốn kỳ vọng mà mình đặt ra và thường xuyên chỉ trích họ.
Ảnh hưởng tới sức khỏe và tâm sinh lý
- Người bệnh luôn ở trạng thái tinh thần bất ổn và để tâm tới những bình luận của người khác đối với mình đến mức ám ảnh. Luôn muốn ôm đồm tất cả, tự tạo áp lực cho chính bản thân khiến bản thân rơi vào tình trạng hoảng loạn.
7. Chẩn đoán rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế
Để chẩn đoán một người có mắc phải chứng rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế hay không, theo tiêu chuẩn lâm sàng DSM - 5, bệnh nhân phải có tính bận tâm quy tắc, trật tự, theo chủ nghĩa hoàn hảo và kiểm soát mọi việc, có nhiều hơn bốn trong số những biểu hiện dưới đây. Ngoài ra, các triệu chứng xuất hiện từ giai đoạn sớm của thời kỳ trưởng thành.
- Sự bận tâm về chi tiết, quy tắc, trật tự.
- Nỗ lực làm điều gì đó hoàn hảo nhưng việc đó ảnh hưởng đến kết quả công việc. Đôi khi công việc chưa được hoàn thành.
- Dốc sức cống hiến cho công việc mà bỏ bê việc thư giãn, giải trí và tạo các mối quan hệ bạn bè.
- Sự khắt khe và thiếu linh hoạt quá mức.
- Nhặt, giữ lại những đồ vật hư hỏng hoặc vô dụng, ngay cả những đồ vật không có giá trị tinh thần.
- Sự miễn cưỡng giao nhiệm vụ cho người khác hoặc làm việc với người khác trừ khi những người đó đồng ý làm đúng những điều mà bệnh nhân yêu cầu.
- Cứng nhắc và cố chấp trong suy nghĩ và hành động.
Chẩn đoán phân biệt: Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế nên được phân biệt với các rối loạn sau đây:
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)
- Bệnh nhân bị OCD có những ý nghĩ ám ảnh, lặp đi lặp lại, gây ra lo lắng, mệt mỏi và buộc phải thực hiện những hành động để giảm bớt nỗi ám ảnh đó (bệnh này có liên quan trực tiếp đến stress).
- Bệnh nhân bị OCPD sự kiểm soát bắt nguồn từ sự bận tâm của họ với trật tự, nguyên tắc để hành vi, cảm xúc của họ được phù hợp với suy nghĩ của họ về bản thân.
Rối loạn nhân cách né tránh
- Cả hai rối loạn nhân cách né tránh (OCPD) và rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế được đặc trưng bởi sự cách ly xã hội.
- Tuy nhiên, ở những người bị OCPD, sự cô lập do họ ưu tiên lựa chọn công việc lên trước các mối quan hệ và những bệnh nhân này không tin tưởng vào người khác vì họ luôn nghĩ không ai có thể làm thay được.
8. Các phương pháp điều trị rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế
Bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế nếu không được chẩn đoán đúng và can thiệp kịp thời thì có thể sẽ mang lại hậu quả khó tưởng tượng đối với bệnh nhân và gia đình.
Phương pháp điều trị hay được áp dụng như các liệu pháp tâm lý. Bên cạnh đó, chế độ sinh hoạt và cách chăm sóc của người thân cũng sẽ góp phần giúp việc điều trị tiến triển tốt hơn.
8.1. Tâm lý trị liệu
Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một phương pháp điều trị tâm lý phổ biến. Trong thời gian trị liệu CBT, chuyên gia sức khỏe tâm thần sẽ tâm sự, nói chuyện giúp bạn vượt qua những căng thẳng, trầm cảm, giải quyết các vướng mắc của bạn.
Có thể ước tính hơn 300 bệnh nhân được chữa trị theo phương pháp này và cho kết quả khoảng 76% có khả năng chữa khỏi từ 3 tháng cho đến 6 năm.
8.2. Điều trị bằng thuốc
Bác sĩ cũng có thể sẽ kê đơn thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) để làm giảm các triệu chứng đi kèm như làm giảm căng thẳng, lo âu và theo hướng điều trị nhất định.
Ngoài ra có thể sử dụng các thuốc chống trầm cảm cho bệnh nhân. Tuy nhiên việc sử dụng thuốc phải bắt buộc tuân theo hướng dẫn của bác sĩ.
8.3. Các phương pháp điều trị thay thế
Người thân của bệnh nhân rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế - là một trong những nhân tố quan trọng để giúp bệnh nhân nhanh chóng hòa nhập với cộng đồng.
Hãy luôn bên cạnh bệnh nhân, quan tâm, chăm sóc, nhắc nhở họ uống thuốc đúng giờ và chọn thực đơn món ăn thơm ngon và bổ dưỡng sức khỏe. Luôn động viên và cổ vũ họ.
Bên cạnh đó, người thân của bệnh nhân cũng phải có những hiểu biết nhất định về chứng rối loạn này để có thể giúp họ vượt qua khóa trị liệu thành công hay giải quyết các vấn đề trong lúc điều trị. Có chế độ sinh hoạt và cách chăm sóc hợp lý cho người bị OCPD.
Ngoài ra, tất cả mọi người nên lưu ý rằng chỉ có bác sĩ hay chuyên gia mới có năng lực chẩn đoán được chứng bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế.
Thế nên, nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về các dấu hiệu được đề cập trong bài viết thì bạn nên đi khám sức khỏe chuyên sâu để nhận được các chẩn đoán chính xác về bệnh và có hướng điều trị sớm.
Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế là một trong những rối loạn nhân cách khá phổ biến. Người bệnh và cả những người thân của họ cần phải hiểu rõ về các đặc điểm và diễn biến tình trạng bệnh để có thể kịp thời phát hiện và điều trị kịp thời.
Bài viết hy vọng với những thông tin rất cơ bản ở trên về bệnh rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế, bạn đọc có thể thu được cho bản thân những vấn đề cốt lõi để lưu vào sổ tay cá nhân của mình nhé.
